ای درس ...

ای درس شدی تمام، تمامم کردی     

رسوای جهان و این و آنم کردی

 

یک بار شدی حساب و یک بار کتاب

لبخند بُدم، آه و فغانم کردی

 

هر ترم ز ترم پیش ترسناک تری

در خواب شبانه خیس ِ آبم کردی!

 

یار و می و معشوق ندادی تو مرا

در آتش خود پاک کبابم کردی

 

دُردانه ی ِ خانواده ام من بودم

شایسته ی ِ نفرین و عتابم کردی

 

هم پول مرا بردی و هم عمر مرا

پیر ِ تو شدم که بی ریالم کردی

 

یک دم نبرم راه برون از تو بسا

در حلقه ی ِ خود اسیر دامم کردی

 

من داشتم از خویشتنم یک دو سوال

اما تو سوال ِ بی جوابم کردی

 

اکنون به گذشته بنگرم با حسرت

آزرده و دلگیر و خرابم کردی

 

 

این تمامی هم البته موقتی ست متاسفانه. چندی دیگر باز روز از نو روزی از نو.

این بار قصه گو تمام شد

برای ِ هم نسلان ِ ما که خوشبختانه تمام ِ کودکی ِ آن ها با بازی های ِ کامپیوتری مصادف نشد، علاوه بر تلویزیون و بازی های کودکی چیز ِ دیگری در آن زمان داشتند که استثناست و مانند تبی بود که متاسفانه سال های بعد فرو نشست.

نوار قصه، که گاه همراه با کتاب هم بود یکی از دوست داشتنی ترین دارائی های ِ ما بود. گوش دادن به این قصه ها که با اجرای ِ بسیار بسیار خوب ِ هنرمندان ِ فروتنی بود که حتا نامشان را در جلد ِ نوار نمی نوشتند.

امروز یکی از این قصه گو ها ، حمید عاملی، از بین ما رفت.  ما را با قصه هایش بزرگ کرد و حالا که بزرگ شدیم تنهایمان گذاشت.

آن دسته از خاطره ها و افرادی که از دوران ِ کودکی در ذهن ِ ما می مانند، جای ِ بسیار پاک و معصومانه ای در ذهنمان دارند، ذهن ِ خیال پردازی که حمید ِ عاملی قصه گویش بود.

حمید عاملی :‏‎ ‎کودکان را هدایت نکنیم، راهشان را پیدا می‌کنند

حمید عاملی : قصه‌گویی در حال از بین رفتن است

تابناک : بابای قصه‌گو از دنیا رفت

ایسنا : زمستان بدون بابای قصه‌گو...

خاطرات روابط عمومی ایرانی : نج های پیر قصه گویی ایران به پایان رسید

فرارو :  حمید عاملی درگذشت

 

«دانای ِکل» چندان هم دانای ِ کل نیست

توضیح: به پیشنهاد ِ دوست ِ گرامی و فرزانه جناب ِ آقای ِ حمید ِ حیاتی داستان ِ «دست ها» اثر ِ جناب ِ آقای ِ قاسم ِ کشکولی را خواندم. شرحی بر داستان نوشتم و برای ِ آقای ِ کشکولی فرستادم. ایشان هم  لطف کرده و نوشته ی ِ مرا در سایت ِ خود منتشر کردند.

سایت ِ آقای کشکولی

داستان «دست ها»

«در پس ِ پشت ِ دست ها» نوشته ی ِ آقای حیاتی

«دانای ِکل» چندان هم دانای ِ کل نیست - نوشته ی ِ بنده

                        *                                      *                                    *

«دانای ِکل» چندان هم دانای ِ کل نیست

برای ِ بسیاری از خوانندگانِ، این داستان یک داستان ِ مینی مال با یک پایان ِ غافلگیر کننده و جالب بیش تر نیست. اما نقد یا بهتر و درست تر بگوئیم تاویل و تفسیر ِ آقای ِ حیاتی از داستان ِ «دست ها» طیف ِ گسترده تری از خوانندگان را با کنه ِ اندیشه و پرسشی که داستان قصد ِ مطرح کردن ِ آن را به شکل ِ غیر ِ مستقیم دارد آشنا و درگیر می کند.

خلا این گونه تاویل و تفسیر ها و هم چنین این گونه داستان ها در ادبیات ِ ما بسیار چشم گیر است.

خواندن ِ داستان ِ دست ها  و سپس نوشته ی ِ آقای ِ حیاتی برای ِ من نیز راهگشا بود تا مطلبی پیرامون ِ داستان بنویسم . هر چند کمی دیر.

***

نویسنده از همان ابتدا با آوردن ِ روایتی از انجیل نشان می دهد که گویا علاوه بر داستان گوئی قرار است ما را به تاریخ نیز بکشاند.

در قسمت ِ اول هم بازی با واژه های ِ زنا(zena) و زناشوئی(zana shoie) که ذهن را به خوانش ِ آن به شکل ِ(zena shoie)، که همان شستن ِ زناست ترغیب می کند گویا گریزی ست به واژه شناسی و ریشه یابی واژه ها. گویا قرار است به ریشه ها رجوع کنیم.(متاسفانه نگارنده ی ِ این سطور اطلاع ِ دقیقی از این علم و این دو واژه ندارد.)

قسمت ِ دوم جولانگاه راوی ست، پس از گذشت ِ یک ساعت و یک دقیقه از قسمت ِ اول روایت می شود که حتمن به سکوت نگذشته و این از زیرکی راوی ست.

این قسمت که به سکوت می گذرد ملک طلق ِ راوی ست. هر آن چه که می خواهد می پزد و به خورد ِ ما می دهد و ما نیز تشنه ی ِ حقیقت!

راوی منتظر است تا سکوت شکسته شود و صدا و افکار شخصیت ها را برای ما روایت کند اما شکستن ِ سکوت آخرین روایت ِ او خواهد بود.

تا نیمه ی ِ قسمت ِ سوم هم، راوی هر آن طور که می خواهد روایت می کند . اما وقتی رافا شروع به «روایت» می کند گویا دیگر زمان ِ راوی (دانای ِ کل) هم به پایان رسیده.

داستان که تا این جا خیانت ِ شوهری به زنش بوده، ما را با خود به کجا ها که نبرده ناگهان با افتادن پرده دگرگون می شود.

این همه تلاش ِ راوی برای ِ ایجاد نفرت در ما[به این دست به زنانگی این دست توهین شده بود...] بدل می شود به یک خالی بندی ِ کودکانه آن هم پس از بار زدن ِ بنگ.

این بار ما داستانی را که قرار بوده در فصل اول تمام بشود تا آخر می خوانیم و متوجه می شویم «دانای ِکل» چندان هم دانای ِ کل نیست. چه بسا که علاوه بر نادانی فرتوت هم شده که نتوانسته اعترافات ِ رعنا را هم بشنود.

این دانای ِِکل که « فروتنانه حساب ِ خود را از خدایان جدا...» کرده(؟) و نماد ِ دانائی متافیزیکی ست همان طور که در گذشته از میانه ی ِ راه وارد ِ زندگی بشر شده در این داستان هم از میانه و پس از بار زدن ِ بنگ وارد ِ اتاق ِ رعنا و رافا شده است.

«دست ها» همان طور که اقای ِ حیاتی اشاره کرده اند دست های ِ متافیزیک هستند که در واقع عروسک گردان ِ خیمه شب بازی ِ اتاق ِ رافا و رعنا هستند تا زمانی که تیغ ِ کلام ِ رافا نخ ها را پاره نکرده و عروسک ها خود به سخن نیامده اند.

اما پرسشی که جای ِ مطرح کردن دارد این است : تا بخش ِ پایانی ِ قسمت ِ سوم (و همین طور در زندگی ِ بشری) چه کسی مقصر است؟

رافا و رعنا را که نمی توان مقصر شمرد . چرا که آن ها « خسته از روزمرگی بنگی بار زده اند و شروع کردند به خالی بندی». راوی هم که کارش را به خوبی انجام داده.

اما می رسیم به ما(کتاب و درست تر خوانندگان ِ کتاب). ما چرا گوش و چشممان را دربست در اختیار ِ راوی گذاشتیم؟ از چشم ِ او دیدیم و از زبان ِ او شنیدیم. به او به عنوان ِ دانای ِ کل ایمان اوردیم و نگریستیم. نمود ِ ابژه در ذهنمان،به عنوان ِ سوژه، آن چیزی بود که از شیشه ی ِ عینک ِ متافیزیک می گذشت که راوی  سازنده ی ِ آن بود.

حقیقت آن زمان رخ عیان می کند که به سراغ ِ تن می رویم «که از هر کلامی صادق تر است» . عینک ِ متافیزیک را دور می اندازیم و با گوش و چشم ِ جسم مان حقیقت را در آغوش می گیریم.

«دست ها»، پیش و بیش ازاین که داستان ِ رافا و رعنا باشد داستان ِ بازی خوردگی ِ خود ِ «ما» است.